بارداری پرخطر به شرایطی اطلاق می‌شود که در آن سلامت مادر، جنین یا هر دو در طول بارداری به دلیل عوامل مختلفی مانند بیماری‌های زمینه‌ای مادر، مشکلات ژنتیکی، سن بالا یا پایین مادر و عوارض بارداری مانند فشار خون بالا یا دیابت بارداری در خطر قرار می‌گیرد. این نوع بارداری نیاز به مراقبت‌های ویژه و پیگیری‌های پزشکی دقیق‌تری دارد تا از بروز مشکلات جدی جلوگیری شود.
علائم خطر در بارداری
در دوران بارداری، برخی علائم ممکن است نشان‌دهنده وجود خطر برای مادر یا جنین باشند. شناسایی این علائم و مراجعه به پزشک در زمان مناسب می‌تواند به جلوگیری از بروز عوارض جدی کمک کند. برخی از علائم خطر در بارداری عبارتند از:
✳️ هر نوع خونریزی از واژن، به ویژه در سه‌ماههٔ اول یا سوم، می‌تواند نشانه‌ای از مشکل باشد و نیاز به بررسی فوری دارد.
✳️ دردهای غیرطبیعی یا شدید در ناحیه شکم می‌تواند نشانه‌ای از مشکلاتی مانند سقط جنین، حاملگی خارج از رحم یا زایمان زودرس باشد.
✳️ نشانه‌هایی مانند سردرد شدید، تاری دید، یا درد در ناحیه بالای شکم ممکن است نشان‌دهنده پره‌اکلامپسی باشند.
✳️ کاهش محسوس حرکات جنین در سه‌ماههٔ دوم و سوم می‌تواند نشانه‌ای از مشکلاتی مانند نارسایی جفت باشد.
✳️ دمای بدن بالاتر از ۳۸ درجه سانتی‌گراد می‌تواند نشان‌دهنده عفونت باشد که نیاز به توجه پزشکی دارد.
✳️ تورم شدید در صورت یا دست‌ها می‌تواند نشانه‌ای از مشکلاتی مانند فشار خون بالا یا پره‌اکلامپسی باشد.
✳️ درد هنگام ادرار کردن، ادرار خونی یا بو و رنگ غیرطبیعی ادرار ممکن است نشانه عفونت دستگاه ادراری باشد.
✳️ تنگی نفس شدید یا احساس فشار در قفسه سینه می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات جدی قلبی یا ریوی باشد.
چه افرادی در گروه حاملگی های پر خطر قرار می گیرند؟
- خانم هایی که بارداری آن ها همراه با درمان بوده است، یعنی مشکل نازایی داشته اند و با روش های دیگر نازایی خود را درمان کرده اند جز گروه های حاملگی های پر خطر قرار دارند خصوصا اگر روش های همچون IVF یا IUI برای آن ها انجام شود از همین رو لازم است تا کنترل برای آن ها دقیق تر و حساس تر انجام شود.
- افرادی که در سن بالای ۳۵ سال اولین بار اقدام به بارداری کرده اند، جز گروه های پر خطر قرار دارند. به همین دلیل با عوارضی همچون دیابت و یا فشار خون بالا در بارداری با احتمال زیاد روبرو هستند. کنترل های غربالگری سلامتی جنین هم در این افراد باید با دقت و حساسیت بیشتری انجام شود.
- خانم هایی که اولین بارداری آن ها زیر ۱۸ سال است، نیز جز گروه های پر خطر محسوب می شوند.
- افرادی که در بارداری های قبلی آن ها مشکلاتی چون سابقه سقط جنین و یا حتی سقط مکرر وجود داشته است.
- خانم هایی که سابقه دیابت دارند و یا در بارداری قبلی خود دیابت بارداری داشته اند باید حتما باید با متخصص زنان خود مشورت کنند تا از بروز هر گونه اختلال جلوگیری کنند.
- خانم هایی که در بارداری های قبلی خود سابقه آنومالی جنینی داشته اند و یا افراد درجه یک آن ها سابقه فرزندی با سندروم داون را داشته اند در معرض خطر قرار دارند.
- خانم هایی که بارداری چند قلویی داشته اند، این افراد نیز در دسته حاملگی های پر خطر قرار دارند و باید کنترل های منظم داشته باشند.
مشاوره قبل از اقدام به بارداری در این موارد بسیار کمک کننده است تا اگر مادر در گروه پر خطر قرار داشته باشد تمام اقدامات لازم برای وی انجام شود و از بروز هر گونه اختلال هم جلوگیری شود. دکتر شهناز پوربرفه ای متخصص زنان در شیراز به همه بانوان توصیه می کنند برای داشتن یک بارداری سالم و ایمن بهتر است تمام اقدامات درمانی لحاظ شود و بارداری خود را بدون هیچ گونه استرسی سپری کنند.
راه‌های پیشگیری بارداری پرخطر
پیشگیری و مدیریت بارداری پرخطر به مجموعه اقداماتی گفته می‌شود که هدف آن کاهش خطرات و افزایش سلامت مادر و جنین است. این راهکارها شامل موارد زیر می‌شوند:
- انجام معاینات پزشکی پیش از بارداری برای ارزیابی وضعیت سلامتی مادر و شناسایی عوامل خطر از اهمیت بالایی برخوردار است. این معاینات می‌توانند شامل بررسی بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت، فشار خون بالا یا مشکلات قلبی باشند.
- رژیم غذایی غنی از ویتامین‌ها، مواد معدنی و پروتئین‌ها به سلامت مادر و رشد صحیح جنین کمک می‌کند. مصرف مکمل‌های مورد نیاز مانند اسید فولیک و آهن نیز توصیه می‌شود.
- مدیریت و کنترل بیماری‌های مزمنی که می‌توانند بر بارداری تأثیر بگذارند، مانند دیابت یا فشار خون بالا، از طریق دارو و تغییرات سبک زندگی از اهمیت بالایی برخوردار است.
- حضور منظم در جلسات مراقبت‌های بارداری و انجام آزمایش‌های لازم برای بررسی سلامت مادر و جنین بسیار حیاتی است. این پیگیری‌ها به پزشک اجازه می‌دهد تا مشکلات احتمالی را زودتر تشخیص داده و مداخله کند.
- ترک مصرف دخانیات، الکل و مواد مخدر و اجتناب از داروهای غیرضروری می‌تواند به کاهش خطرات بارداری پرخطر کمک کند.
- کاهش استرس و انجام فعالیت‌های بدنی ملایم و متناسب با شرایط مادر می‌تواند به بهبود سلامت عمومی مادر و کاهش احتمال بروز مشکلات کمک کند.
- در برخی موارد، استفاده از روش‌های پیشرفته مانند سونوگرافی‌های دقیق و تست‌های ژنتیکی برای نظارت بهتر بر سلامت جنین و مادر مورد نیاز است.
نقش سن مادر در افزایش احتمال بارداری پرخطر
سن مادر یکی از عوامل اصلی در افزایش احتمال بارداری پرخطر است. در سنین پایین‌تر از ۱۸ سال، مادران احتمال دارد با مشکلاتی مانند زایمان زودرس و وزن کم نوزاد روبرو شوند. در سنین بالاتر از ۳۵ سال، خطراتی همچون دیابت بارداری، پره‌اکلامپسی و مشکلات ژنتیکی مانند سندرم داون افزایش می‌یابد.
همچنین، احتمال سقط جنین، زایمان زودرس و جفت سرراهی در مادران بالای ۳۵ سال بیشتر است. پس از ۴۰ سالگی، این خطرات بیشتر شده از همین رو نیاز به روش‌های کمک باروری است که خود می‌تواند خطر بارداری‌های چندقلویی را افزایش دهد.
عوارض بارداری پرخطر برای مادر و جنین
بارداری پرخطر می‌تواند عوارض جدی برای مادر و جنین ایجاد کند. برخی از این عوارض عبارتند از:
عوارض برای مادر
- افزایش فشار خون می‌تواند باعث آسیب به کلیه‌ها، کبد و سایر ارگان‌های مادر شود و در صورت عدم درمان منجر به اکلامپسی (تشنج) شود.
- می‌تواند منجر به بروز مشکلاتی مانند زایمان زودرس یا نیاز به زایمان سزارین شود و افزایش خطر دیابت نوع 2 را در آینده برای مادر شود.
- کاهش سطح هموگلوبین و آهن در بدن می‌تواند به خستگی شدید و ضعف مادر منجر شود.
- این مشکل منجر به عفونت خواهد شد.
- احتمال سقط جنین در بارداری‌های پرخطر بیشتر است به ویژه در صورتی که مشکلات ژنتیکی یا مادر بیماری‌های زمینه‌ای داشته باشد.
عوارض برای جنین
- بارداری پرخطر می‌تواند منجر به کاهش رشد جنین در رحم شود که باعث تولد نوزاد کم وزن و مشکلات سلامتی در آینده می‌شود.
- نوزادانی که پیش از موعد به دنیا می‌آیند، با مشکلات تنفسی، نارسایی ارگان‌ها و نیاز به مراقبت‌های ویژه دارند.
- برخی بیماری‌ها یا شرایط مادر در دوران بارداری پرخطر می‌توانند منجر به بروز مشکلات ساختاری یا ژنتیکی در جنین شوند.
- در برخی موارد نادر، بارداری پرخطر می‌تواند منجر به مرگ جنین در داخل رحم شود.
در نهایت….
بارداری پرخطر شرایطی است که در آن سلامت مادر و جنین به دلیل عوامل مختلفی مانند بیماری‌های زمینه‌ای، سن مادر، یا عوارض بارداری به خطر می‌افتد. این نوع بارداری نیاز به مراقبت‌های ویژه پزشکی و پیگیری‌های منظم دارد تا از بروز عوارضی مانند زایمان زودرس، مشکلات ژنتیکی و سایر خطرات جدی جلوگیری شود. توجه به تغذیه، مدیریت بیماری‌ها و نظارت‌های دقیق می‌تواند احتمال این خطرات را کاهش دهد.